اتاق سرور؛ صفر تا صد ویژگی، کاربرد و استاندارد اتاق سرور

اتاق سرور چیست؟

اتاق سرور (server room)، اتاقی ایت که سرورهای سازمانی در آن قرار می‌گیرند. این اتاق برای حفظ امنیت و پایداری سرورها دارای استاندارد و ویژگی‌های خاصی مانند سیستم خنک سازی و تهویه مناسب، اطفا حریق و … است.

در سازمان‌های بزرگ، اتاق سرور ممکن است بخشی از یک مرکز داده بزرگتر باشد و اغلب مراکز داده شامل چندین اتاق سرور هستند.مانند هر مرکز داده، سه لایه اصلی محاسبات، ذخیره‌سازی و شبکه‌سازی در اتاق سرور وجود دارد.

لایه‌های محاسباتی و ذخیره‌سازی شامل سرورهایی هستند که ممکن است برای دسترسی آسان و صرفه‌جویی در فضا روی رک‌ها نصب شوند. سرورها از طریق لایه شبکه به صورت از راه دور کار می‌کنند. اغلب یک منبع تغذیه بدون وقفه (UPS) برای جلوگیری از اختلالات در اتاق‌های سرور نصب می‌شود و پروتکل‌هایی برای بازیابی از خرابی سیستم و همچنین برنامه‌های پشتیبان‌گیری داده برای اطمینان از دسترسی در این اتاق‌ها وجود دارد.

آیا همه سازمان‌ها به اتاق سرور نیاز دارند؟

اتاق سرور مزایای زیادی را برای سازمان‌ها به همراه دارد اما برای همه مناسب نیست. سازمان‌هایی که بیشترین نیاز را به اتاق سرور دارند در ادامه معرفی می‌کنیم:

1- سازمان های بزرگ با حجم اطلاعات زیاد مانند بانک‌ها، شرکت‌های مرکزی بیمه، بیمارستان‌ها، دانشگاه‌ها

2- سازمان‌هایی با داده‌های حساس مانند اطلاعات مالی، سازمان‌های ثبت احوال، سازمان سنجش و … که با اطلاعات مربوط به مشتریان یا سوابق پزشکی و … آنها سروکار دارند.

3- سازمان‌هایی  مانند ارائه دهنده خدمات مشتریان، خدمات اورژانس و … که به صورت 7/24 باید به اطلاعات و داده‌ها دسترسی داشته باشند.

اتاق سرور برای سازمان‌هایی که به پردازش اطلاعات با قدرت و قابلیت اطمینان بالا نیاز دارند نیز مناسب است. به طورکلی اینکه اتاق سرور مناسب کسب‌وکار شماست یا نه؟ به حجم و نوع اطلاعات، نیاز دسترسی به اطلاعات، بودجه و اهداف امنیتی شما وابسته است. اگر در مورد اینکه آیا اتاق سرور برای سازمان شما مناسب است یا خیر، مطمئن نیستید، می‌توانید متخصصین IT  فالنیک مشاوره کنید.

تجهیزات و ملزومات اتاق سرور

هنگامی که اتاق سرور به صورت فیزیکی راه اندازی شد، زمان شروع نصب تجهیزات واقعی است. البته هر اتاق سرور بر اساس نیازهای شرکتی که آن را راه‌اندازی می‌کند، تجهیزات مختلفی در آن قرار می‌گیرد. موارد زیر از جمله موارد مختلفی هستند که امروزه در اکثر اتاق های سرور وجود دارند:

1- تجهیزات اصلی

• سرور
• تجهیزات ذخیره سازی شامل هارد دیسک، آرایه‌های ذخیره سازی متصل به شبکه (NAS)  و …
• شبکه شامل روترها، سوئیچ‌ها، کابل‌ها و اتصال‌های بی سیم
• تجهیزات تامین برق از جمله UPS، ژنراتور و توزیع کننده‌های برق
• سیستم‌های خنک سازی شامل تهویه مطبوع، فن، سیستم‌های خنک کننده مایع و …

2- تجهیزات جانبی

• سیستم‌های امنیتی شامل دوربین‌های مداربسته، کنتلر دسترسی، سیستم‌های اطفا حریق
• نرم افزارهای مدیریتی نظارت و مدیریت سرورها و شبکه
• ابزارهای نصب، نگهداری و عیب یابی
  

  استاندارد محل نگهداری سرور

  محل نگهداری سرور را می‌توانیم به طور کلی به دو دسته مرکز داده و دیتاسنتر و اتاق سرور تقسیم کنیم. در ادامه و در ویدئوی تک تاک به توضیح مفصل مبحث بررسی انواع محل نگهداری سرور با شما همراه هستیم و به بررسی این دو دسته می‌پردازیم.

  در این تک تاک، کارشناس ما حسین آقارضایی، مهمان مریم فقیهی است تا به موضوع بررسی محل نگهداری سرور بپردازند. انواع محل های نگهداری سرور را نام می بریم و تجهیزات مورد نیاز هر یک و تفاوت های آنها را بررسی می‌کنیم. عناوین مهمی که در این ویدئوی 22 دقیقه‌ای می‌بینید در ادامه آمده است:

  عناوین مورد بررسی:

  • انواع محل نگهداری سرور
  • ویژگی‌های اتاق سرور
  • ویژگی‌های دیتاسنتر
  • تفاوت تجهیزات اتاق سرور و دیتاسنتر
  • اجاره فضا برای نگهداری سرور شخصی یا Colocation کردن سرور
  • اجاره سرور به صورت مجازی یا VPS
  • مقایسه سرور مجازی و VPS با سرویس های ابری
    

    استاندارهای جهانی اتاق سرور

    استاندارد TIA چیست؟

    TIA مخفف عبارت Telecommunication Industry Association است. TIA اتحادیه صنعت مخابرات است که موسسه استانداردهای ملی امریکا یا ANSI آن را ایجاد کرده است. TIA شامل 12 کمیته مهندسی است که در زمینه تجهیزات رادیویی، برج های سلولار، دیتا ترمینال ها، تجهیزات تلفن، ماهواره ها، دستگاه های VoIP، کابل کشی، دیتاسنتر، مالتی مدیا، پزشکی به ارائه راهنما به کاربران می‌پردازند. مثلا استاندارد TIA-942  در مورد زیرساخت دیتاسنتر و اتاق سرور است و استاندارد TIA-568 در مورد کابل کشی.

    استاندارد TIA-942 چیست؟

    استاندارد TIA-942 استانداردهای لازم برای طراحی دیتاسنتر، اتاق سرور، اتاق کامپیوتر، سرور دیتاسنتر و موارد مشابه را تعریف می‌کند. همچنین در زمینه طراحی شبکه و کابل کشی هم با کابل مسی و هم با کابل فیبر نوری استانداردهایی را ارائه می‌دهد. استاندارد جهانی TIA-942 شامل موارد زیر است:

    1. معماری شبکه
    2. طراحی الکتریکی
    3. ذخیره سازی، بکاپ و آرشیو فایل
    4. افزونگی سیستم
    5. امنیت و کنترل دسترسی شبکه
    6. مدیریت دیتابیس و پایگاه داده
    7. وب هاستینگ
    8. اپلیکیشن هاستینگ
    9. توزیع محتوا
    10. کنترل محیطی
    11. امنیت فیزیکی شامل زلزله، آتش و سیل و …
    12. مدیریت انرژی و برق

    مزیت استفاده از استاندارد جهانی اتاق سرور در طراحی اتاق سرور و دیتاسنتر این است که ارتقا پذیری، توسعه پذیری، امنیت، قابلیت اطمینان، سرعت و کارایی بالا خواهد بود. در ادامه به بررسی برخی از استانداردهای راه اندازی اتاق سرور و دیتاسنتر می‌پردازیم. نکته مهم این است که رعایت استانداردهای اتاق سرور و دیتاسنتر باعث کاهش ریسک های اتاق سرور می‌شود. از جمله ریسک های اتاق سرور و دیتاسنتر، حریق، سرقت و امنیت است.

    بررسی استاندارد های اتاق سرور

    با توجه به حساسیت امنیت اطلاعات شرکت‌ها و برای دور از دسترس بودن اطلاعات از افراد غیر مسئول، ایجاد مکانی امن برای متمرکز کردن سرور‌ها و استوریج‌ها، از جمله اقدامات مهمی است که هر شرکتی در اندازه‌های متوسط به بالا باید انجام می‌دهد.

    راه‌ اندازی اتاق سرور در زمینه فناوری اطلاعات، تخصص محسوب می‌شود و شامل مواردی بسیار کلیدی و ریز اما حیاتی است. برای مطالعه بیشتر در زمینه استاندار‌های راه‌ اندازی اتاق سرور، پرداختن به مباحث کلیدی آن در بحث استاندارد‌هایی از قبیل ISMS یا همان مدیریت امنیت اطلاعات، مفید است.

    مدیریت امنیت اطلاعات، نکات مورد نیاز برای ساختن ساختار اتاق سرور را بیان می‌کند که البته از حوصله این مقاله خارج است و به طور کلی با اشاره به بعضی موارد کلیدی و عمومی به شکلی خیلی ساده خواهیم دانست که عمومی‌ترین موارد لازم برای اتاق سرور چیست و ساده‌ترین و بهترین راه برای راه‌ اندازی اتاق سرور در شرکت‌هایی با اندازه متوسط یا بزرگ‌تر کدامند.

    1- ابعاد استاندارد اتاق سرور

    از نظر معماری ساختمان، باید انتخاب یا ساخت اتاق سرور نکاتی در نظر گرفته شود که در هیچ بنایی، این استانداردها کاربردی ندارد در عوض این موارد در محل های نگهداری سرور از بایدهای آن محسوب می‌شود.

    انتخاب ابعاد مناسب برای اتاق سرور اولین گام در پیاده سازی اتاق سرور است. توجه داشته باشید که ابعاد اتاق سرور باید متناسب با تعداد تجهیزاتی باشد که در آن قرار می‌گیرد. اگر تعداد تجهیزات کم باشد و فضای زیادی از اتاق خالی بماند، هزینه کولینگ و سرمایش اتاق سرور بالا می‌رود و در کل هدر رفت فضا و برق را به همراه دارد. در این زمینه علاوه بر در نظر گرفتن تعداد و حجم تجهیزات سرور و شبکه باید تعداد و حجم تجهیزات سرمایش را هم در نظر بگیرید.

    2- ارتفاع سقف اتاق سرور

    ارتفاع سقف اتاق سرور به ارتفاع رک سرور و شبکه بستگی دارد. ارتفاع بلندترین رک را با عدد 40 جمع کنید تا ارتفاع سقف اتاق سرور را به دست آورید. این 40 سانتی متر برای ایجاد فاصله بین رک و سقف و بهبود جریان هوا در در نظر گرفته می‌شود. سقف کاذب اتاق سرور هم ایده خوبی است و توصیه می‌شود. ارتفاع سقف اتاق سرور مجموع سقف کاذب و کف کاذب و ارتفاع رک و 40 سانتیمتر اضافی است. با محاسبه سرانگشتی می‌توان گفت ارتفاع استاندارد اتاق سرور باید حدود 280 سانتیمتر باشد.

    3- استاندارد دیوار اتاق سرور

    دیوار اتاق سرور باید در برابر صدا عایق باشد، پنجره نداشته باشد یا حداقل تعداد پنجره را داشته باشد. طول اتاق سرور به عمق و عرض رک سرور و شبکه بستگی دارد. اما باید توجه کنید که از هر طرف رک باید 60 سانتیمتر خالی باشد. مثلا دو رک با فاصله 120 سانتیمتری از هم و 60 سانتیمتری از دیوار قرار می‌گیرند. این فاصله برای راحتی رفت و آمد و دسترسی به تجهیزات و همچنین تهویه بهتر هوا لازم است. همچنین فضای کافی برای داخل و خارج کردن تجهیزات به رک وجود داشته باشد و باید درب رک به راحتی باز و بسته شود.

    4- استاندارد کف کاذب اتاق سرور

    کف کاذب از جنس آنتی استاتیک از استانداردهایی است که برای اتاق سرور توصیه می‌شود. کاربرد کف کاذب اتاق سرور در بهبود جریان هوا، توزیع مساوی وزن، مدیریت و پشتیبانی کابل‌ها، استفاده از سیستم سرمایش در آن و انعطاف پذیری لازم است. کف کاذب ممکن است آلومینیومی یا فولادی باشد.

    5- استاندارد درب اتاق سرور

    درب اتاق سرور باید ضد حریق، ضد سرقت و دارای قفل مطمئن باشد. بهتر است درب اتاق سرور همواره قفل باشد تا از ورود افراد غیر مسئول جلوگیری شود. برای ساده‌تر شدن این موضوع بهتر است درب ورود به گونه‌ای طراحی شود که برای قفل یا باز کردن آن نیازی به کلید نباشد، به عنوان مثال بهتر است کارتی، رمزی یا بیومتریک باشد.

    ابعاد مناسب درب اتاق سرور هم فاکتور مهمی است. درهایی با عرض 110 تا 120 سانتیمتر و ارتفاع 2.5 متر، ابعاد مناسب درب اتاق سرور است. در نظر گرفتن درب خروج اضطراری از نکاتی است که می‌توانیم به آن توجه کنیم.

    6- امنیت فیزیکی اتاق سرور

    کنترل محیط اتاق سرور، کنترل تردد اتاق سرور و کنترل دسترسی فیزیکی به اتاق سرور یکی از مهمترین نکاتی است که در اتاق سرور باید در نظر گرفته شود. کلیه ورود و خروج‌ها به اتاق سرور باید تصویر بردای شود، برای این کار، به حداقل یک دوربین CCTV و یک دستگاه ضبط دیجیتال تصاویر برای مدت طولانی نیاز دارید. برای رعایت مسائل امنیتی و کنترل عبور و مرور افراد باید از تردد افراد غیر مسئول در محل قرارگیری سرورها جلوگیری شود.

    به حداقل رساندن تعداد ورودی ها به اتاق سرور (درب و پنجره) باعث کنترل بهتر امنیت اتاق می‌شود. به حداقل رساندن تعداد پنجره‌های اتاق سرور از نکات مهم در تامین امنیت اتاق سرور است. اگر اتاق سرورتان پنجره دارد، توجه داشته باشید امنیت آن را مانند درب اتاق سرور رعایت کنید و موقعیت پنجره باید طوری باشد که از بیرون، به تجهیزات داخل اتاق سرور، دید نداشته باشد.

    7- تجهیزات اطفای حریق

    اتاق‌های سرور باید به تجهیزات اطفای حریق مجهز باشند تا در صورت بروز کوچک‌ترین مشکل بتوانید سریع و آسان به رفع مشکل بپردازید. سیستم هشدار و اعلام حریق در این زمینه راهگشاست.

    برای تشخیص بهتر شروع آتش‌ سوزی اغلب بهترین شرایط این است که داخل رک‌ها و محیط اتاق سرور سنسور‌های تشخیص آتش‌ سوزی نصب شود و برای بالا بردن بیشتر امنیت بهتر است درب اتاق سرور از رنگ و جنس نسوز انتخاب شود تا در صورت بروز آتش در خارج از اتاق سرور، آتش‌ سوزی به داخل اتاق سرور منتقل نشود.

    همچنین برخی گازها، آب و کف می‌تواند به سیستم و تجهیزات موجود در اتاق سرور آسیب رساند. استفاده از سیستم اطفا حریق بر پایه گاز FM200 می‌تواند راهکار مناسبی باشد.

    8- استاندارد دما و ویژگی‌های محیطی اتاق سرور

    دما و رطوبت نرمال اتاق سرور: دمای ۱۸ درجه سانتیگراد دمای مناسبی برای اتاق سرور است. کنترل دما اتاق سرور باید در چک لیست نگهداری سرور قرار بگیرد. اتاق سرور باید از هرگونه گرد و غبار و رطوبت دور باشد تا کارآیی فن‌های موجود در کیس و رک‌ها بهتر شود زیرا گرد‌وغبار باعث از کار افتادن فن‌ها می‌شود. رطوبت می‌تواند آسیب جدی به خازن‌ها و برد‌های الکتریکی وارد کند، پس بهتر است برای به حداقل رساندن رطوبت محیط اتاق سرور، از کولر گازی استفاده شود چون کولر‌های آبی رطوبت زیادی در محیط اتاق سرور ایجاد می‌کنند و گزینه مناسبی برای خنک نگه داشتن اتاق سرور نیستند.

    با توجه به بالا بودن مصرف برق در کولر‌های گازی، هنگام خریداری به برچسب میزان مصرف انرژی آنها توجه داشته باشید. همچنین برای جلوگیری از ورود گرد و غبار به اتاق سرور باید کلیه منافذ پوشانده شوند، به‌خصوص پنجره‌ها بهتر است دوجداره باشند که از هدر رفت انرژی نیز جلوگیری شود.

    ویژگی کولر گازی مناسب برای کولینگ اتاق سرور

    برای اتاق سرور سیستم‌های کولینگ تخصصی طراحی شده‌اند. اما برای محیط های کوچک با چند سرور مقرون به صرفه نیستند. اگر از کولر گازی در اتاق سرور استفاده می‌کنید، سعی کنید حتما این دو ویژگی را داشته باشد:

    1. قابلیت Auto start: در صورت قطع و وصل شدن برق، کولر خودش به طور خودکار بعد از وصل برق روشن شود.
    2. قابلیت DC Inverter: دراز مدت در مصرف برق بسیار تاثیرگذار است.

    تهویه اتاق سرور:  تهویه هوا در محل نگهداری سرور باید طوری باشد که هوا به بهترین شکل ممکن در جریان باشد.

    رطوبت گیر اتاق سرور: کنترل رطوبت اتاق سرور در جاهایی که رطوبت بالایی وجود دارد از سیستم‌های رطوبت گیر اتاق سرور استفاده می‌کنند.

    9- استاندارد سیستم روشنایی اتاق سرور

    طراحی سیستم روشنایی در اتاق سرور باید به‌ گونه‌ای باشد که هنگام خروج شخص از اتاق سرور به صورت اتوماتیک، سیستم روشنایی خاموش شود. علت اصلی این موضوع علاوه بر صرفه‌‌جویی در مصرف برق، جلوگیری از تولید حرارت مضاعف در محیط اتاق سرور توسط لامپ‌ها و سیستم‌های روشنایی است. استفاده از لامپ های کم مصرف در سیستم روشنایی اتاق سرور توصیه می‌شود.

    10- استاندارد برق اتاق سرور

    یکی از عوامل بسیار ضروری و حیاتی در راه اندازی اتاق سرور، تأمین انرژی برق است. تأمین انرژی باید از طریق برق شهری انجام شود و برای اطمینان بیشتر در مواقع اضطراری قطع برق باید حتماً یو پی اس یا ژنراتور نیز برای اتاق سرور در نظر گرفته شود، قطع ناگهانی جریان برق در بعضی موارد خسارات جبران‌ناپذیری در سیستم ها به وجود می‌آورد که به زحمت می‌توانید سیستم را به وضعیت قبلی آن بازگرداند.نصب تابلوی برق در اتاق سرور می‌تواند در کنترل ولت و آمپر برق و نصب UPS به شما کمک کند.

    11- ارت اتاق سرور

    در قسمت تأمین انرژی برق استفاده از چاه ارت (Earth) بسیار ضروری است. چاه ارت برای جلوگیری و خارج‌سازی بار‌های اضافی و مخرب در سیستم برقی استفاده می‌شود. با توجه به احتمالات بروز نوسانات ناشی از برق استفاده از استابلایزر نیز بسیار ضرورت دارد تا از خطرات احتمالی نوسانات برق و صدمات ناشی از آن جلوگیری شود.

    حالا ببینیم چاه ارت چگونه حفر می‌شود، حفر چاه ارت باید تا رسيدن به خاک نم دار انجام و برای تغییر مقاومت خاک از مخلوط پودر زغال و نمک در آن استفاده شود. روی این مخلوط صفحه مسی باید سیم مسی برای جلوگیری از زنگ زدگی و پوسیدگی به صفحه مسی وصل شود. سپس لوله پولیکا با سوراخ هایی روی آن کنار هر چاه نصب شود تا رطوبت لازم را تامین کند. در مرحله بعد باید چاه با خاک رس و خاک نرم پر شود. در آخر هم به کمک دستگاه ارت سنج بررسی کنید آیا مقاومت چاه ارت زیر 2 اهم هست یا خیر.

    تاثیر گرد و غبار روی عملکرد سرور

    از بین بردن گرد‌وغبار روی سرورها یکی از موارد موثر در تغییر دما و کاهش عملکرد و بروز مشکلات است. هر عاملی که باعث تغییر در دمای استاندارد سرور شود، روی کارایی و عملکرد آن تاثیر می‌گذارد و عمر قطعات سرور کاهش می‌یابد.

    تمیز کردن دیتاسنتر و اتاق سرور ممکن است جزو اولویت‌های شما نباشد اما بی‌توجهی به آن می‌تواند عواقب جبران‌ناپذیری به همراه داشته باشد. پس به فکر گردوغبارهای دیتاسنتر و اتاق سرور خود باشید و جنرال سرویس سرور را جدی بگیرید.
    یکی از عوامل مهم در بروز عملکرد پائین سرورها و افت کیفیت آن‌ها نشست گردوغبار و دوده روی قطعات داخلی آن‌هاست. گردوغبار و دوده‌ای که روی قطعات سرور می نشیند نقش عایق حرارتی را ایفا می‌کند و باعث می‌شود قطعات به درستی خنک نشده و تهویه و گردش هوا نیز دچار نقصان شود. در نتیجه سنسورهای حرارتی دستگاه به Firmware یا فریمور دستور افزایش سرعت فن را می‌دهند، افزایش سرعت فن سرور باعث می شود عمر فن ها کاهش یافته و در عین حال سرور را از حالت طبیعی خود خارج می‌کند. گاهی اوقات اگر گردوغبار درون سرور زیاد باشد، چراغ‌های اخطار روشن می‌شوند، در صورتی که سخت افزارها هیچ مشکلی ندارند. هر چه سرعت فن سرور بالاتر رود، مصرف انرژی و هزینه برق مصرفی سرور نیز بیشتر شده و دستگاه های خنک کننده اتاق سرور برای کاهش دما باید انرژی بیشتری مصرف کنند تا دمای سرور را به حالت طبیعی بازگردانند.

    افزایش دما می‌تواند باعث خرابی و از کار افتادن لنز دی وی دی شود. همچنین از بین رفتن خاصیت سیلیکون پردازندهای سرور از دیگر عوارض این افزایش دماست، توصیه ما تعویض سالیانه سیلیکون پردازنده های سرور است چون اگر بین پردازنده و هیت سینک هوا وارد شود، دیگر خنکی هیت سینک به پردازنده منتقل نمی‌شود.

    با توجه به موارد فوق برای جلوگیری از کاهش کارایی و از کار افتادگی سرور، بهتر است که توسط یک متخصص مجرب به صورت دوره ای جنرال سرویس های آن را انجام دهید.

    و نکته آخر این که استفاده از مواد پاک‌کننده معمولی برای این کار باعث ایجاد پوسیدگی، زنگ‌زدگی، داغ شدن و عوارض دیگر شود.